TEZ HAZIRLARKEN BİLİNMESİ GEREKENLER - 12

Geçici Plan Hazırlamak

Geçici plan, araştırmacının henüz konu ile ilgili olarak okuduğu birkaç çalışmadan yararlanarak, nasıl bir çalışma yapmak istediğini gösteren bir taslaktır. Bu taslak, araştırmacının çalışması sırasında izleyeceği yolu gösterir. Başlangıçta geçici plan hazırlanması zamandan tasarruf sağlar. Geçici plan okumalar sırasında edinilen bilgiye göre hazırlanır. Araştırmanın ayrıntıların inildikçe geçici planda değişiklik yapılır.
Araştırmacının taslak plan hazırlanmasında ve onda değişiklikler yapılmasında tez cümlesini kâğıdın başına yazması yararlı olabilir. Böylece konunun kapsamı ve sınırlandırmaları her an göz önünde bulundurulmuş olur.
Taslak plan ana fikirlerle destekleyici bilgilerin akış sırasını ve bunlar arasındaki ilişkileri ortaya koyar. Başlıklar ve alt başlıkların her birine, izlenen sisteme göre bir numara veya harf verilir. Alt başlıkların yazımına belirli miktar boşluklar verilerek içeriden başlanır. Alt başlıkların üst başlıklara göre bu şekilde daha içeriden yazılması, fikirlerin birbirine nasıl bağlandığını daha açıklıkla göstermek içindir.(1)

Geçici Bibliyografya Hazırlamak

Araştırmacı konuyu belirledikten sonra kaynak araştırmasına başlar ve bulduğu kaynakları kaydederek bir kaynak listesi ya da bibliyografya oluşturur. Başlangıçtaki bibliyografya zorunlu olarak geçicidir. Çünkü ilk hazırlanan kaynak listesine yenileri eklenir, bazıları da gereksiz görülerek listeden çıkartılır.
Bir araştırmada yararlanılan kaynaklar çok ve çeşitlidir. Kitaplar, bültenler, genel ve mesleki makaleler, gazeteler, istatistikler, raporlar, yıllıklar, seminer bildirileri, arşivler, özel mektuplar v.s. bunlardan bazılarıdır. Araştırmacı ayrım yapmadan, konuyla ilgili gördüğü tüm kaynakları toplamalıdır.(2)

Okuma ve Not Alma

a) Özetleme ve Aktarma

Okuma ve not alma çalışmaları belirlenen hipotez ve geçici çalışma planı doğrultusunda yapılır. Okuma sırasında tez konusu ile ilgili önemli görülen kısımlar not alınır. Çünkü bir kimse, yararlandığı her kaynağı, sürekli olarak yanında tutamayacağı gibi, bir an için akla gelen güzel bir fikrin yeniden anımsanması da kolay olmayabilir. Kaynak toplama aşaması gibi okuma ve not alma aşamasında da seçici davranılmalıdır.
İncelenen kaynaktan not alırken şu hususlara dikkat etmek gerekir :(3)
  • Hemen not alınmaya başlamamalı, kaynak iyice incelenmelidir.
  • Araştırmacıda aynı konuda birden fazla kaynak varsa, en uygun olanını daha ayrıntılı incelemek için seçmelidir.
  • Konu hakkında araştırmacının temel bilgisi zayıfsa önce genel kaynakları, daha sonra ileri düzeydeki kaynakları incelemelidir.
  • Her şey not edilmeye çalışılmamalı, işe yarar not alınmalıdır
Araştırmacı, yararlandığı kaynaklardan 2 çeşit not alır :
  1. Özetleme: Ana kaynaktaki bilgilerin araştırmacının kendi ifadeleriyle ve kısaltılmış olarak yazıya geçirilmesidir. Özetleme sırasında araştırma ile ilgili bilgiler kısaltılarak not edilirken, önemsiz veya ilgisiz bilgiler de atılır.
  2. Aktarma: Ana kaynaktaki bilgilerde kısaltma yapılmaz. Bu da 2 şekilde yapılır:(4)
  • Değiştirerek Aktarma: Ana kaynaktaki bilgiler kısaltma yapmadan, araştırmacının kendi ifadeleriyle notlara kaydedilir. Araştırmacının kendi ifadeleriyle yapılsa da özetlemeden ayrılır. Çünkü ana kaynaktaki bilgiler kısaltılmaz; yalnızca açıklık sağlamak üzere kelime ve ifadelerde değişiklik yapılır.
  • Aynen Aktarma: Aktarılan yazı gerek kelimeler, gerek noktalama işaretleri yönünden ana kaynaktakinin aynısıdır. Alıntıda bir değişiklik yapılmadığı için değiştirerek aktarmadan ayrılır.
Bilimsel, teknik ve yasal kaynaklardaki bilgilerin tam anlamını verebilmek ve doğru anlaşıldığını göstermek üzere, bu bilgilerin aynen aktarılması gerekir. Yine görüşe canlılık ve güvenilirlik katmak amacıyla ünlü kişi veya otoritelerin sözlerinden doğrudan alıntı yapma yoluna gidilebilir.

b) Not Alma İlkeleri

Bir kaynaktan not alırken, alınan notun şu temel ilkelere uygun olması sağlanmalıdır:(5)
  1. Amaca Uygunluk: Not alırken, araştırmacı, sürekli olarak, bir seçme ve ayırma işlemini yürütmektedir. Bu, gerekliyi gereksizden ayırma ve yalnızca gerekeni alama işlemidir.
  2. Kaynağa Uygunluk: Alınan her not, alındığı kaynaktaki anlamının yansıtabilmektedir. Bir kimseyi, yazmadığı ya da söylemediği bir şeyi yazmış ya da söylemiş gibi göstermek, bağışlanması güç bir yanlışlıktır.
  3. Gerçeğe Uygunluk: Araştırmada toplanan verilerin geçerli ve güvenilir olması, onlara verilecek bilimsel değerin değişmeyen ölçütleridir.

c) Notların Kaydedilmesi

Not Alma Kartları (Bilgi Fişleri):
  • Alınan notlar hepsi aynı ölçüde kesilmiş kartlara yazılır. Kartların ölçüsü not edilen bilgilerin uzunluğuna göre değişik olabilir. Fakat genellikle yarım sayfa boyundaki kartlar en uygundur.
  • Her bilgi için alınan not ayrı bir karta işlenmelidir. Aynı kartta birden fazla değişik bilgiye yer vermek güçlükler doğurur.
  • Bir not, kaydedildiği karta sığmıyorsa yazı kartın arkasında sürdürülmemeli, yeni bir karta geçilerek ikisi birbirine iliştirilmelidir.
  • Kartın sağ üst köşesine kaynağı tanıtıcı bir kısaltma ile ana kaynaktaki bilgilerin sayfa numarası (numaraları) gösterilir. Kaynak hakkındaki tüm bilgiler, bibliyografya listesinde işlenmiş bulunduğundan, bunların not alma kartı üzerinde yinelenmesi gerekli değildir; yalnızca yazarın soyadını yazmak yeterli olabilir. Eğer bir yazarın birden çok eseri bulunuyor veya iki yazarın soyadı aynı ise o takdirde yazar soyadı ile birlikte birinci ad veya kısaltılmış olarak kitap başlığı da belirtilir. Yazarın bulunmadığı durumlarda da bunun yerine kitap veya makalenin başlığını (kısaltılmış biçimde) koymak gerekir.
  • Yazar soyadı (veya başlık) bir virgülle ayrılıp sayfa numarası yazılır.
  • Eğer yararlanılan bilgiler tek sayfa yerine birbirini izleyen birkaç sayfadan alınırsa, ana kaynaktaki başlama ve bitiş sayfalarının aralarına bir ( – ) işareti konularak, yazar soyadından sonra gösterilirler. Bilgilerin birbirini izlemeyen sayfalardan gelmeleri durumunda, not alınan bir bilginin ilk kelimesinden önce o bilginin ana kaynaktaki sayfa numarasını yazmak gerekir.
  • Kartın sol üst köşesinde ise not alınan bilgilerin konusu kısa ve özlü biçimde belirtilir.
  • Not alma işlemi belirli ölçüde ilerleme gösterdiğinde, kartlar geçici plandaki başlıklara göre düzene konur.
  • Kartlar düzene konduktan sonra araştırmanın ulaştığı durum daha iyi görülür; eksik veya zayıf bölümlerin yanında tekrarlar ve şüpheli noktalar açığa çıkar. Zayıf kalan bölümlerde araştırma derinleştirilir, fazlalıklar çıkartılır, tekrarlanan noktalar birleştirilir.(6)
  • Okuma ve not alma işlemleri sırasında araştırma da sürekli biçimde denetlenir. Eğer edinilen bilgiler ve yapılan yorumlamalar araştırmayı tam olarak destekleyici sonuçlar vermiyorsa, onu gerçeklere uyacak biçimde değiştirmek gerekir.
Not Defteri Tutmak: Bazen alınan notlar tek bir not defterine kaydedilirler. Bloknot sayfaları uzun notların veya geniş tabloların yazılması bakımından uygundur.(7)
Notların ilgisiz yazı ya da notlarla karıştırılması güçlükler doğurur. Bu yüzden tek bir not defteri tutulmalıdır. Not defterine yazılan her bilginin not edildiği tarihi de belirtmekte fayda vardır. Böylece araştırmanın gelişme seyri de ortaya çıkmış olur.
Ayrıca bazen araştırmayla ilgili çok yararlı fikirler ani bir biçimde ortaya çıkabilirler. Bunları unutmamak için hemen not almak gerekir. Bu yüzden araştırmacı not defterini her zaman için yanında taşıma alışkanlığı edinmelidir.
Fotokopiler: Uzunluk, karmaşıklık, kolay elde edilememe veya not alırken hata yapma olasılığı gibi nedenlerden dolayı bu yola başvurulabilir.
Bu yolla elde edilen bilgiler daha sonra okunarak alınacak notların kaynağını oluşturmalıdır. Bu deyişle bu bilgiler doğrudan bir araştırma notu olarak düşünülmemelidir.
Notların Bilgisayarda Tutulması: Araştırmacı her bir araştırma için ayrı bir klasör tutup; bu klasör içinde ihtiyaç duyduğu sayıda (örneğin alt bölüm, taslak metin, bibliyografya kaynakları, alınan notlar, Internet’ten kitap işaretleme için v.s. gibi) dosyalar açabilir.
Bilgisayara aktarılan bilgiler üzerinde istenilen düzenlemeler yapılabilir. Örneğin bilgiler tekrar tekrar ekrana getirilerek gözden geçirilir, yeniden yazılır, birleştirilir, başka yere taşınabilirler. Ayrıca notlar bilgisayar hafızasında güvenli bir şekilde korunabilir, diskete kopyalanabilir ve başka yere kolayca taşınabilir.
nbcnews.com
(Foto: www.nbcnews.com)

d) Okuma Nasıl Olmalı?

Okumada kesinlikle seçici davranılmalı; ele geçen her şey değil, yalnızca ilgili olanlar okunmalıdır. Böylelikle zaman ve emek kaybı da oluşmaz. Okumaya konuyla ilgili genel kaynaklardan başlanmalı, ayrıntılı olanlar daha sonra incelenmelidir.
Okuma, göz gezdirme veya ayrıntılı biçimde olur. Ayrıntılı olana göz gezdirerek okumadan sonra geçilir. Göz gezdirme ile bazı anahtar kelimeler, başlıklar, şekiller v.s. saptanır.
Ayrıntılı okumada araştırmayla ilgili kısım dikkatli okunup notlar alınır.
Ayrıca okuma eleştirisel biçimde yürütülmeli, kaynağın güvenilirliği ve yazarın tarafsızlığı daima göz önünde bulundurulmalıdır. Aslında eleştirisel değerlendirme sadece okuma sırasında değil, araştırma devam ettikçe yapılmalıdır. Çünkü bazı kaynaklar okumaya değer bile bulunmayabilir. Böylelikle okuyarak kaybedilen zaman da engellenmiş olur.
DİPNOTLAR
  1. BELL Judith: Doing Your Research Project : A Guide for First Time Researchers in Education and Social Sciences, Second Edition, Open University Press, Buchingham 1993.S
  2. SEYİDOĞLU Halil : Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, 8. Baskı, Güzem Yayınları, İstanbul 2000.
  3. DEES Robert: Writing The Modern Research Paper, Second Edition, Allyn and Bacon, Boston 1997
  4. DİNLER Zeynel: Bilimsel Araştırma ve İnternete Bağlı Bilgi Merkezleri, 2. Basım, Ekin Kitabevi, Bursa 2000
  5. KARASAR Niyazi: Araştırmalarda Rapor Hazırlama, 8. Basım, Alkim Yayınları, Ankara 1995
  6. SEYİDOĞLU Halil: Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, 8. Baskı, Güzem Yayınları, İstanbul 2000
  7. ARIKAN Rauf: Araştırma Teknikleri ve Rapor Yazma, 3. Basım, Gazi Kitabevi, Ankara 2000

Yorumlar

REKLAM

Popüler Yayınlar